17) Ozbrojené konflikty a války: příčiny a možnosti prevence války
- existují nevojenské přístupy k řešení konfliktů bez použití síly (sankce, tribunály, vyšetřovací a smírčí komise, arbitráž atd.) a vojenské nástroje pro prevenci konfliktů (dohody, embarga, demilitarizované zóny, odstrašení atd.)
- na prevenci konfliktů se podílí mnoho aktérů mezinárodního společenství - OSN, regionální organizace, individuální státy a dokonce i individuální osoby
- prevence konfliktů:
a) spolupráce
= snaha nacházet společné zájmy s ostatními státy, korigovat své vlastní cíle s ohledem na oprávněné (životní) zájmy ostatních aktérů
b) odstrašení
= dostatečná vojenská nebo hospodářská síla může odradit potenciálního agresora od pokusu řešit spor násilím
c) alianční politika
= organizace fungující na principu kolektivní bezpečnosti znamenají jak vzájemnou spolupráci jejich členů tak odstrašení protivníků
- způsoby mírového řešení sporů:
a) diplomatické jednání
- použitelné pokud spor není zásadní
- v případě dílčích otázek možno vyjednat oboustranně přijatelné řešení
- bez právní závaznosti
b) zprostředkování (dobré služby)
- u vážnějších sporů, které způsobují, že spolu strany nechtějí jednat přímo
- zprostředkovatel by měl být obeznámen se situací a obě sporné strany musí věřit v jeho nestrannost (může jím být blízký stát z regionu)
- bez právní závaznosti
c) vyšetřovací/smírčí komise
- může nezávisle prošetřit sporné záležitosti a poskytnout možné varianty řešení
- její návrhy musí být akceptovány stranami sporu
- bez právní závaznosti
d) rozhodčí/soudní řízení
- strany se rozhodnou svěřit řešení sporu nestrannému orgánu (např. mezinárodnímu soudu); pokud tak učiní, je pro ně rozhodnutí tohoto orgánu závazné
- příklady mírového řešení sporů
a) spolupráce
- NATO jako organizace kolektivní bezpečnosti odstrašuje protivníky (SSSR za studené války) + utlumuje konflikty mezi členy (Řecko vs. Turecko)
b) odstrašení
- jaderné zbraně za studené války jako nejefektivnější prvek odstrašení
c) zprostředkování
- Čína se snaží být prostředníkem jednání KLDR s USA
- Izraelsko-palestinský konflikt nebo etnické konflikty v bývalé Jugoslávii je vhodné řešit formou zprostředkování
definice
- konflikt
o střet zájmů. Spor
o příčiny:
§ území, ekonomické otázky, zdroje, prestiž (třeba studená válka)
§ vzájemně se mísí (např. spory mezi Japonskem a Ruskem o ostrovy- území ale i prestiž protože Rusko se nemůže vzdát území)
§ ekonomické spory – zvýhodnění či znevýhodnění – konflikty u dovozních cel a kvót- mezi USA a EU- zvyšování obchodních překážek)
§ územní spory: Falklandy, Gibraltar, Indie s Pákistánem o Kašmír- nárokují si ho obě země
- krize
o vývoj, zvyšování napětí mezi státy, jde ale o více než jen odlišná stanoviska – vojenská, ekonomická nebo jakákoliv jiná podpora tohoto stanoviska
o řešení: kompromis nebo válečný konflikt
o karibská krize:
§ sporný bod: obě velmoci chtěli druhou ohrožovat (MAD efekt)
§ podnět- vychýlení domělé rovnováhy – začne se něco dít
· znárodnění amerických podniků na Kubě – Castro, Eisenhower - 1961
§ vrchol: přímé jednání Chruščov Kennedy
§ kompromis: dohoda o odstranění raket z Turecka
o Mnichovská dohoda – 1938
§ Podnět – Sudetoněmecká strana kampaně proti ČSR, diskriminace, samotný požadavek Hitlera na přidělení pohraničí pod Německo
§ Kompromis- postoupení pohraničí
o Propuknutí WWII
§ Napadení Polska 1939 vrcholem krize, nedošlo ale ke kompromisu ale k válce
o Studená válka
§ Jakási sinusoida- střídání eskalace a deeskalace, kdy nikdy nedošlo k válce – hrozba jaderných zbraní konflikty utlumila
o Berlínská krize
§ Letecký most atp. – eskalace krize
§ Vyvrcholení- spadnutí amerických letadel, nebylo jasné zda následkem technické závady či záměrem 2hé strany
- Válka
- Mírnění krizí či předcházení válce
o Ekonomická situace – válka často na území chudých států – skrze hospodářskou jí lze předcházet
o Prevencí je i fakt, že vyspělým státům by se válka nevyplatila
§ Vysoké náklady na obnovu (zničená dobytá města), i když biologické zbraně nabízejí novou perspektivu
o Organizace kolektivní bezpečnosti (glob.OSN, reg.NATO)
o Regionální bezpečnostní smlouvy (lepší samozřejmě multilaterální – čím více stran, tím větší pojistka bezpečnosti)